AVRUPA PARLAMENTOSU’NUN YAPAY ZEKÂ HAKKINDA HUKUKSAL DÜZENLEMELERE İLİŞKİN TAVSİYE RAPORLARI ÜZERİNE 09 Aralık 2020
Avrupa Parlamentosu’nun 20 Ekim 2020’de yapay zeka kapsamında fikri mülkiyet, hukuki sorumluluk ve etik kurallar konusundaki görüşlerini belirttiği ve önerilerde bulunduğu üç rapor kabul etti.
Avrupa Parlamentosu (“AP”), teknolojik gelişmelerde etik standartları belirlemek, teknolojiye olan güveni arttırmak ve yapay zekânın hukuki açından düzenlenmesi için 20 Ekim 2020'de üç rapor kabul etti. Raporların odak noktası, güvenlik, şeffaflık ve hesap verebilirliğin sağlanması, önyargı ve ayrımcılığın önlenmesi ve temel haklara saygının sağlanmasıdır. AP, ilgili raporlarında yapay zekâ ile ilgili aşağıdaki çalışmaları gerçekleştirmiştir:
- Yapay zekâ kapsamında fikri mülkiyet hakları kullanımı,
- Yapay zekânın hukuki sorumluluk rejimi,
- Yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin etik yönleri.
AP’nin yapay zekânın hukuka yansımaları ve bu kapsamda belirlediği standartları aşağıda her rapor özelinde belirtilmiş ve AP’nin yapay zekânın hukuksal düzlemde düzenlenmesi hakkında önerileri şu şekilde özetlenmiştir:
Yapay Zekâ Teknolojilerinin Geliştirilmesi İçin Fikri Mülkiyet Hakları Raporu
Avrupa Birliği (“AB”) mevzuatı (“Mevzuat”) ve Avrupa Komisyon’u (“Komisyon”) tavsiyeleri ışığında hazırlanan raporda, yapay zekâ ve benzeri teknolojilerdeki son gelişmelerin, AB vatandaşları, girişimler, kamu idareleri ve benzeri kişiler için fırsatlar yaratırken zorluklar da oluşturduğunu savunmaktadır. Yapay zekâ ve yapay zekânın kullanıldığı teknolojilerinde fikri mülkiyet haklarının korunabilmesi ve eser sahiplerinin adil bir şekilde ücretlendirilmesi için AB’nin patent sisteminin güçlü koruma önlemleri almasının çok önemli olduğu vurgulanmıştır. Raporda, yapay zekâ ile desteklenen insan eserleri ile yapay zekânın ürettiği eserlerin farklı olduğu ve yapay zekânın fikri mülkiyet hakkı edinebilmesi konusunda hukuki kişiliğe sahip olamayacağı belirtilmiştir. AB'nin bu hususta genel görüşü hukukta hak sahibi olabilecek iki temel kişiliğin gerçek ve tüzel kişiler olduğu ve fikri mülkiyet hakkının yalnızca insanda olması gerektiğidir.
Raporda Komisyon’unun 08.04.2019 tarihli “İnsan Merkezli Yapay Zekâya Güven İnşa Etmek” başlıklı metnine atıf yapılmıştır. Komisyon’un ilgili metnine göre güvenilir yapay zekâ elde etmek için üç bileşenin, (1) yasaya uyumlu olma, (2) etik ilkeleri karşılama ve (3) güvenilir olma gerekliliği belirtilmiştir. Bununla birlikte, bu üç bileşene ve Avrupa değerlerine dayalı olarak, yapay zekâ uygulamalarının güvenilir olarak kabul edilmesi için uyması gereken yedi temel gereksinimin dikkate alınması gerektiği ve düzenlenecek yeni mevzuata bunların uygulanması hakkında çağrıda bulunulmuştur. Yedi temel gereksinim şunlardır:
- İnsan kontrolü ve gözetim
- Teknik güvenilirlik ve koruyuculuk
- Gizlilik ve veri yönetimi
- Şeffaflık
- Çeşitlilik, ayrımcılık yapmama ve adalet
- Toplumsal ve çevresel refah
- Hesap verebilirlik
Raporda önemi vurgulanan bir diğer konu ise, AB'de kişisel olmayan verilerin erişilebilirliğini ve birlikte çalışabilirliğini geliştirmek için “Dijital Tek Pazar Stratejisi” uygulanmasıdır. Raporda, veri koruma ve gizlilik kurallarına saygı gösterirken bir yandan veri akışının desteklenmesi ve daha geniş erişim ve veri kullanımı ve paylaşımı ile diğer yandan fikri mülkiyet haklarının ve ticari sırların korunması arasında bir denge sağlaması gerektiği, bu bağlamda AB, Komisyon'un tek bir Avrupa veri alanı oluşturma niyetini memnuniyetle karşılayacağını belirtmiştir.
Yapay Zekâ İçin Hukuki Sorumluluk Rejimi Raporu
AP’nin ikinci raporu genel kapsamda, yapay zekâ ve yapay zekânın kullanıldığı teknolojilerin doğrudan veya dolaylı olarak sebep olduğu zararlarda, hukuki sorumluluğun kime ait olacağına ilişkindir. Raporda potansiyel mağdurların etkili ve adil bir şekilde korunması ve hukuki sorumluluğu olanlar arasında bir denge kurmak ve tüm taraflar için yasal kesinlik sağlamak olduğu vurgulanmaktadır. İlgili raporun ekinde, yapay zekâ sistemlerinin işletilmesine yönelik Mevzuat önerisinde bulunulmuştur. Mevzuatın amacı, yapay zekâ sistemlerini işletenlere karşı gerçek ve tüzel kişilerin hukuki sorumluluk taleplerine ilişkin kuralları belirlemektir. Mevzuatla birlikte oluşacak hukuki belirliliğin yapay zekâ sistemlerinin avantajlarından verimli bir şekilde yararlanmak ve potansiyel suiistimalleri önlemek amacıyla tek tip, ilkeye dayalı ve geleceğe yönelik olmasının önemi belirtilmiştir. Bu doğrultuda, Mevzuat madde 4’te yüksek riskli yapay zekâ sistemlerini işletenlerin yapay zekâ sistemi tarafından yönlendirilen fiziksel veya sanal bir faaliyet, cihaz veya işlemin neden olduğu herhangi bir zarar veya hasardan kesinlikle sorumlu olacağı düzenlenmiştir. Mevzuat uyarınca zarar veya zarardan sorumlu tutulan yüksek riskli bir yapay zekâ sistemi işletmecisini sorumluluk sebebiyle zararı tazmin etmekle yükümlü tutmuş ayrıca uğranılan zararın türüne göre değişmek üzere azami iki milyon Euro (2.000.000 €) olmak üzere çeşitli para cezaları da düzenlenmiştir. Mevzuatın kabulü ve yürürlüğe girişi kesin olmamakla birlikte, ilgili rapordaki görüşler göz önüne alındığında, yapay zekâ ve yapay zekânın kullanıldığı teknolojilerin doğrudan veya dolaylı olarak sebep olduğu zararlarda, hukuki sorumluluk rejiminin ilerleyen dönemlerde yazılı ve bağlayıcı kurallar haline dönüşebileceği öngörülmektedir.
Yapay Zekâ, Robotik Ve İlgili Teknolojilerin Etik Yönlerinin Çerçevesi
AP’nin yapay zekânın hukuki yansımalarına ilişkin son raporunda, AB içinde yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanılması için kapsamlı ve geleceğe yönelik düzenleyici etik ilkeleri ve yasal yükümlülükler çerçevesi oluşturmak amacıyla ikinci bir mevzuat teklifinde (“Teklif”) bulunulmuştur. Teklif’in ana ilkeleri ve hedeflerinden bazıları şu şekilde sayılabilir; yüksek riskli kabul edilen teknolojilerde toplumun tüm düzeylerinde güven oluşturmak, AB içinde yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin gelişimini desteklemek, girişimlerin, yeni kurulan şirketlerin iş sırasında mevcut ve gelecekteki yasal gereklilikleri ve riskleri kesin bir şekilde değerlendirmesine ve ele almasına yardımcı olmak, yapay zekâ sistemlerinin etik ilkelere uygun bir şekilde geliştirilmesini ve kullanılmasını sağlayarak AB içinde yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin kullanımını desteklemek.
İlgili Teklif kapsamında, yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımına ilişkin etik kurallar ise aşağıdaki ilkelere dayanmaktadır:
- İnsan merkezli, insan yapımı ve insan kontrollü yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojiler
- Yüksek riskli yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin zorunlu uyum değerlendirmesi
- Güvenilirlik, şeffaflık ve hesap verebilirlik
- Önyargı ve ayrımcılığa karşı koruma ve çözümler
- Tazminat hakkı
- Yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerde sosyal sorumluluk ve cinsiyet eşitliği
- Çevresel olarak sürdürülebilir yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojiler
- Mahremiyete saygı ve biyometrik tanımanın kullanımına ilişkin sınırlamalar
Ayrıca, teklif kapsamında, yapay zekâ, robotik ve ilgili teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik etik kurallar belirlenmiş olup Komisyon ve/veya bu bağlamda tayin edilebilecek ilgili AB kurumları tarafından AB düzeyinde koordinasyon rolü ve bir Avrupa etik uygunluk sertifika sistemi kurgulanmıştır.
Sonuç olarak, yapay zekânın hukuka yansımasına ilişkin bazı soru işaretlerinin uluslararası topluluk tarafından yanıtlanmaya başlandığı söylenebilir. Bu kapsamda, Avrupa Parlamentosu’nun raporları sayesinde fikri mülkiyet hukukunda hak sahipliği, yapay zekâ doğrultusunda yapılan işlem ve eylemlerden doğan zararların hukuki sorumluluğu ve belirlenen etik değerler ile Avrupa hukukundaki düzenlenme esaslarının temeli belirlenmiş oldu. Ayrıca Avrupa Birliği’nin yine bu raporlarla, yapay zekânın günlük hayatta uygulama alanı arttıkça toplum ve teknoloji arasındaki köprünün yazılı kurallarla kurulabilmesini hedeflediği anlaşılmaktadır.
Diğer Haberler
-
21.11.2024
Elektronik Ortamda Açık Artırma Suretiyle Satış Usulü ve 9. Yargı Paketiyle Getirilen Yeni Düzenlemelerin Hukuki Boyutu
9. Yargı Paketi kapsamında yapılan düzenlemelerle birlikte, elektronik ortamda haczedilen malların satışı, İcra ve İflas Kanunu'nun 111/b maddesi kapsamında yeni bir yasal çerçeveye oturtulmuştur. Haczedilen malların satış işlemleri, Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi'ne (UYAP) entegre bir elektronik satış portalında açık artırma suretiyle gerçekleştirilmektedir. Ancak yasadaki boşluklar nedeniyle satış işlemlerinin nasıl gerçekleştirileceğine dair net bir uygulama sergilenememekteydi. Kanun koyucular tarafından elektronik satışa yönelik 8. ve 9. Yargı Paketi'nde yasaya eklemeler yapılması ve oluşturulan düzenleme, gerek icra süreçlerinin hızlandırılması gerekse satış işlemlerinin daha güvenli ve şeffaf bir ortamda yapılması açısından önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.
-
14.11.2024
7531 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Yayımlandı
Kamuoyu nezdinde 9. Yargı Paketi olarak da bilinen 7531 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun1 ("Kanun"), 14.11.2024 tarih ve 32722 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanmış olup 17 farklı kanunda önemli değişiklikler barındırmaktadır.
-
12.11.2024
Kira Sözleşmelerinde E-Devlet Dönemi Başladı!
Hazine ve Maliye Bakanlığı ("Bakanlık"), 2022 yılında yürürlüğe koyduğu 2023-2025 dönemini kapsayan Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı'nda ("Eylem Planı") tarafların karar alma süreçlerini desteklemek ve risk analizi çalışmalarını yürütmek üzere kira sözleşmelerinin e-Devlet kapısı üzerinden düzenlenmesini sağlayacaklarını duyurmuştu. Bu çalışmanın birinci aşaması 4 Kasım 2024 tarihi itibariyle e-Devlet kapısı üzerinden uygulamaya konulmuş olup ikinci aşamasının ise yıl sonunda uygulamaya konulacağı öngörülmektedir.
-
10.11.2024
Dijitalleşen Piyasalarda Yeni Dönem: Rekabet Kurumu'nun 2024-2028 Stratejik Planı Yayınlandı
Rekabet Kurumu ("Kurum"), dijitalleşmenin hızla dönüştürdüğü piyasa dinamiklerine uyum sağlamak ve rekabetçi bir ekonomik düzeni korumak amacıyla 2024-2028 Stratejik Planı'nı ("Stratejik Plan") yayınladı. Stratejik Plan, küresel rekabet ortamında yaşanan değişimlerin etkisiyle dijital piyasalarda oluşan yeni düzenlemeler ve gelişen teknolojiler ekseninde hazırlandı. Kurum, bu sayede piyasaların adil ve rekabetçi kalmasını sağlamayı hedefliyor. Ayrıca tüketici refahının artırılmasına odaklanılacağı açıkça belirtiliyor.
-
30.10.2024
Standart Sözleşme Bildirim Modülü Hakkında Kamuoyu Duyurusu Yayımlandı
Standart Sözleşme Bildirim Modülü Hakkında Kamuoyu Duyurusu 24.10.2024 tarihinde Kişisel Verileri Koruma Kurumu'nun ("Kurum") internet sitesinde yayımlanmıştır. Kişisel Verileri Koruma Kurulu'nun ("Kurul") 17.10.2024 tarihli ve 2024/1793 sayılı kararıyla, standart sözleşme bildirim süreçlerinin daha hızlı ve etkin bir biçimde yürütülebilmesi amacıyla "Standart Sözleşme Bildirim Modülü" (Modül) oluşturulmuş ve bildirimlerin Modül üzerinden internet ortamında da yürütülebilmesine karar verilmiştir.
-
27.10.2024
Araştırma Şirketlerine Uyarı; Önce Aydınlat Sonra Onay Al
Kişisel Verileri Koruma Kurumu'na ("Kurum") yapılan birden fazla şikâyet sonrası, Kurum "Araştırma Şirketlerinin İstatistiksel Araştırma Yapmak Amacıyla "Rastgele Numara Çevirme ile Telefon Mülakatı Yöntemi" Kullanarak Gerçekleştirdikleri Kişisel Veri İşleme Faaliyetleri" hakkında bir Kamuoyu Duyurusu ("Kamuoyu Duyurusu") yayımlamıştır.
-
20.10.2024
AB Veri Yasası
Dijitalleşmenin oldukça büyük bir hız kazandığı günümüzde, veri paylaşımı ve yönetimi tüm sektörler için hayati bir önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Avrupa Birliği; veri paylaşımına ilişkin düzenlemeleri yeniden şekillendiren AB Veri Yasası'nı kabul etmiştir. Yasa, dijital cihazlar ve hizmetler tarafından üretilen verilerin daha geniş ölçekte kullanılmasını amaçlarken, adil bir veri ekonomisi için yeni kurallar getirmektedir.
-
1.10.2024
2023/1115 Sayılı Ormansızlaşmanın Önlenmesine ilişkin Yönetmelik ve Avrupa Birliği'ne Ürün İhraç Eden Şirketlerin Dikkat Etmesi Gereken Kurallar
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü verilerine göre 1990 ile 2020 yılları arasındaki 30 yıllık dönemde dünya ormanlarının 178 milyon azaldığı tespit edilmiştir. Ormansızlaşmanın en büyük sebeplerinden biri ise tarım ürünlerin üretimi ve hayvancılık faaliyetleri için tarım arazilerinin genişletilmesidir. Avrupa Birliği, ormansızlaşmanın önlenmesi ve ormanların bozulmasının önlenmesi için 29 Haziran 2023 tarihinde 2023/1115 Sayılı Ormansızlaşmanın Önlenmesi Yönetmeliği'ni Avrupa Birliği Resmi Gazetesi'nde yayımlamıştır.
-
30.9.2024
İklim Açıklama Kuralı
Yaşanabilir bir çevre ve dünyamızın geleceği için, sürdürülebilirlik ve ekosistemin korunması her geçen gün daha büyük bir önem kazanmaktadır. Bu çerçevede devletler, ekosistemi en çok etkileyen aktörlerden biri olan şirketler için birtakım çevresel raporlama standartları getirmektedir.
-
25.7.2024
Ulusal Yapay Zeka Stratejisi 2024 - 2025 Eylem Planı Yürürlüğe Girdi
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, 12. Kalkınma Planı çerçevesinde ve Türkiye'nin yapay zekâ alanındaki ilerlemelerini daha da ileriye taşımak ve belirlenen hedeflere ulaşmak amacıyla Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planını ("Eylem Planı") yayımladı.
-
29.5.2024
7511 Sayılı Kanun ile Türk Ticaret Kanuna Getirilen Önemli Değişiklikler
Türk Ticaret Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Kanun") 29 Mayıs 2024 tarihli ve 32560 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı.
-
7.5.2024
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Meclise Sunuldu
Türk Ticaret Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi meclise sunuldu. Teklif kapsamında Türk Ticaret Kanunu, Kooperatifler Kanunu, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun başta olmak üzere bir takım kanunlarda önemli değişikliklere gidilmesi planlanıyor.
-
18.4.2024
Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kapsamında Yargılama Giderlerinden Sorumluluk Öngören Düzenleme Anayasa Mahkemesi Kararı İle İptal Edildi
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun1 (“Kanun”) 18/A maddesinin 11. fıkrası gereğince, dava şartı zorunlu arabuluculuk kapsamında ilk oturuma mazeretsiz olarak katılmayan tarafın yargılama sonucunda haklı çıkmış olsa dahi yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacağı ve lehine vekalet ücretine hükmedilmeyeceği düzenlenmiştir. Anılan düzenleme şu şekildedir:
-
7.4.2024
Sermaye Piyasası Kurulu Başvurularında "E-Başvuru" Dönemi
Sermaye Piyasası Kurulu ("Kurul"), 5 Şubat 2024 tarihindeki duyurusu ile, sermaye piyasası kurum, kuruluş ve ortaklıklarının başvurularını daha hızlı ve etkili bir şekilde e-Başvuru Sistemi ile yapabileceklerini kamuya duyurmuştu.
-
4.4.2024
Bazı Sektörlerde Payların İlk Halka Arzı Öncesi Uyulacak Ön Şartlardaki Tutarlar İndirildi
Sermaye Piyasası Kurulu ("Kurul" veya "SPK") tarafından, Kurul'a ilk halka arz için başvuran ortaklıkların özellikle sektörel bazda farklılıkları ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nca hazırlanan 12. Kalkınma Planı ("Plan") dikkate alınarak finansal tablolara ilişkin mali eşiklerde indirime gitti.