YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI IŞIĞI ALTINDA KÖTÜLEME YOLU İLE HAKSIZ REKABETİN SINIRLARI 08 Ocak 2021

Haksız rekabet, ekonomik düzenin taraflarının dürüstlük kuralına aykırı olan ve bir taraf aleyhine rekabeti bozan hareket ve fiillerin tümünü ifade etmektedir. Haksız rekabetin varlığı için tarafların rakip olmaları, failin haksız rekabetten yarar sağlaması yahut eylemi gerçekleştirenin kusurlu olması zorunlu değildir. Haksız rekabetin varlığı için esas olan; ekonomik rekabet etme hakkının dürüstlük kuralına aykırı olarak kullanılmasıdır.

Haksız rekabet kuralları, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 54. ila 63 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanunu’nun “amaç ve ilke” başlıklı 54. Madde hükmü, haksız rekabete ilişkin genel ilkeyi ortaya koymaktadır. Buna göre; “rakipler arasında ve tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar haksız ve hukuka aykırıdır.” Bu genel ilkenin devamında uygulamada sık karşılaşılan, dürüstlük kuralına aykırı bazı haksız rekabet eylemleri sıralanmıştır.

6102 sayılı TTK’nın 55/1-a maddesi gereğince; “ Başkalarını veya onların mallarını, iş ürünlerini, fiyatlarını, faaliyetlerini veya ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek" haksız rekabettir. Buradaki “kötüleme” kavramı, genel bir ifade ile bir kişinin ticari hayatı hakkında olumsuz izlenim yaratacak davranışları ifade etmektedir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere, bu madde kapsamında haksız rekabetin oluşabilmesi için başkalarının faaliyetini gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek gerekmektedir. Madde gerekçesine göre kötüleme, somut olaya göre karalamayı, perdelemeyi, değerini küçümsetmeyi ve düşürtmeyi kapsar. Dolayısıyla başkalarını veya onların mallarını, fiyatlarını, iş ürünlerini, faaliyetlerini veya ticari işlerini; karalama, perdeleme veya küçümseme "kötüleme" kapsamında değerlendirilir. Kötüleme beyanının haksız rekabet teşkil edebilmesi için bu beyanın; yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla yapılması gerekmektedir. Öncelikle aranan temel husus yapılan beyanın “gerçek dışı” olmasıdır. Bir başka deyişle açıklamaların gerçek olması halinde haksız rekabet oluşmayacağı gözetilecektir. Yargıtay güncel içtihatları incelendiğinde; beyan gerçek ise bu durumda haksız rekabetten bahsedilemeyeceğine ilişkin tereddütte mahal vermeyecek şekilde görüş birliğine varıldığı görülmektedir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 10/06/2020 tarih, 2017/39 E. ve 2020/396 K. sayılı ilamında da belirtildiği üzere; maddedeki “kötüleme”’nin “haksız rekabet” olarak nitelendirilebilmesi için öncelikle bir beyanın (açıklamanın) olması; bu beyanın başkalarının şahsı, emtiası, iş mahsulleri, faaliyetleri yahut ticari işleri hakkında olması; nihayet bu beyanın yanlış, yanıltıcı veya lüzumsuz yere incitici olması gerekir. Yanlış beyan, içeriği gerçekle bağdaşmayan, belirli bir vakıa veya olay ya da durum hakkında içeriği objektif olarak yanlış olan açıklamalardır. Yanıltıcı beyan, mahiyeti, tarzı ve içeriği birlikte değerlendirildiğinde açıklamanın muhatabının hataya düşmesine sebep olabilecek, yanlış izlenim bırakabilecek açıklamalardır. Lüzumsuz yere incitici beyan ise içeriği doğru olmakla birlikte ölçüsüz bir şekilde ve amacını aşarak kişi, faaliyetleri, iş ürünleri vb. hakkında olumsuz intiba yaratan açıklamalardır. (Suluk, Cahit / Karasu, Rauf / Nal, Temel: Fikri Mülkiyet Hukuku, Ankara, 2017, s.428)

Açıklamanın “yanlış” olup olmadığını tespit bakımından yegâne ölçüt gerçekle bağdaşıp bağdaşmadığıdır. Açıklama gerçek ise bu durumda haksız rekabetten bahsedilemez. Buna karşılık açıklamanın “yanıltıcı” olup olmadığı veya “lüzumsuz yere incitici” olup olmadığı tespit edilirken kullanılacak ölçüt açıklamanın orta yetenekteki olağan muhatabıdır.

Başka bir deyişle açıklama hangi kişi grubuna yapılıyor ise o kişi grubuna mensup orta yetenekteki bir kişinin açıklamayı anlama biçimi esas alınacaktır. Dolayısıyla bir açıklamanın belirli kişi veya kişiler tarafından ne şekilde algılandığı değil, açıklamanın orta yetenekteki olağan muhatabının algılama şekli önemlidir. (Ülgen, Hüseyin / Helvacı, Mehmet / Kendigelen, Abuzer / Kaya, Aslan / Nomer Ertan, Füsun: Ticari İşletme Hukuku, İstanbul, 2015, s. 540)

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 10/06/2020 tarih, 2017/39 E. ve 2020/396 K. Sayılı ilamına konu uyuşmazlıkta; davacı dava dilekçesinde, davalı şirketten liman vinci satın aldığını, diğer davalının ise bu vince servis ve yedek parça hizmeti verdiğini, mobil vincin garanti süresi dolduğu ve kendisinden servis hizmeti alınmadığı hâlde vincin silindiri üzerinde ultrason kontrolü yapıldığı ve silindirde çatlak olduğu iddiasıyla silindirin derhal değiştirilmesi gerektiğinin davacıya bildirildiğini, bunun üzerine müvekkilinin özel bir şirkete inceleme yaptırarak silindir üzerinde çatlak olmadığı konusunda rapor aldığını, buna rağmen davalıların vinçte çatlak olduğu iddialarını vincin çalışmakta bulunduğu Liman İşletmesine bildirdiğini, müvekkiline ait vinçte gerçekte herhangi bir arıza olmadığı hâlde davalıların arıza varmış gibi Liman İşletmesi’ne bilgi vermesinin haksız rekabet oluşturduğunu ileri sürerek davalıların eyleminin haksız rekabet olduğunun tespiti ile men'ine karar verilmesini talep etmiş, yerel mahkeme eylemin davacının ticari itibarını zedelediği ve haksız rekabete neden olduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiş, taraflar kararı temyiz yoluna taşımış, tarafların tüm temyiz itirazları reddedilerek karar onanmıştır.

Davalı vekili karar düzeltme talebinde bulunmuştur.  Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, yerel mahkemece yargılama safhasında alınan bilirkişi raporunda iki ayrı ultrason cihazıyla yapılan ölçümler sonucunda hidrolik silindirde çatlak bulunduğunun açıkça tespit edildiğini belirtmiştir. Bunun üzerine yüksek mahkeme tarafından, davalılarca davacının iş yaptığı firmaya güvenlik uyarısında bulunulmasının onun emtiasını, iş mahsulünü, faaliyetini yahut ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya lüzumsuz beyanlarla kötüleme olarak nitelendirilmesi söz konusu olamayacağı yönünde karar verilmiştir. Bu nedenle de yüksek mahkeme, yerel mahkemenin kabulünün aksine davalı tarafça liman işletmesine yazılan yazının içeriği itibarıyla da davacı hakkında yanlış, yanıltıcı veya incitici bir beyana da rastlanmamakla davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde yanlış değerlendirme ile davanın kabulüne karar verilmesini hatalı bularak yerel mahkeme kararını bozmuştur.

Yerel mahkeme önceki gerekçelerle kararında direnmiş, uyuşmazlık Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’na taşınmıştır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, “bilirkişilerce dava konusu vincin silindiri üzerinde çatlak olduğunun tespit edilmesi karşısında davalılar tarafından Liman İşletmesi’ne güvenlik uyarısında bulunulmasının davacının kişiliğini, emtiasını, iş mahsulünü, faaliyetini yahut ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya lüzumsuz beyanlarla kötüleme olarak nitelendirilmesinin mümkün olmadığı, davalıların beyanının yanlış olmadığı tespit edilmekle birlikte bu beyanın yanıltıcı veya lüzumsuz olmadığı da anlaşılmaktadır” gerekçeleri ile davaya konu bildirimin haksız rekabet teşkil etmediğine karar vermiştir.

Bahsi geçen kararda da açıkça görüleceği üzere haksız rekabete konu beyanın doğruluğu esas alınmış; taraflar arasındaki akdi ilişkinin ifası esnasında meydana gelen soruna yönelik yapılan bildirimin davacının kişiliğini, emtiasını, iş mahsulünü, faaliyetini yahut ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya lüzumsuz beyanlarla kötüleme olarak nitelendirilmesinin mümkün olamayacağı vurgulanmıştır. Dolayısıyla, bir mal ya da hizmete ilişkin ayıp, hata veyahut işlevsizliğin ilgili üçüncü kişilere doğru içerikle bildirilmesi, haksız rekabet kapsamında değerlendirilemeyecektir.